نوار قلب (ECG) یا الکتروکاردیوگرام

نوار قلب معمولا اولین تست در شروع روند معاینات و تشخیص است.

ECG یک تست سریع، آسان، بدون عوارض، بدون درد و بدون اشعه است که در مطب انجام می‌ شود.

این روش غیر تهاجمی برای ثبت فعالیت الکتریکی قلب استفاده می شود.

ECG از چه زمانی استفاده شد؟

در سال ۱۹۰۲ دستگاه الکتروکاردیوگرافی توسط ویلم اینتهوون زیست شناس هلندی اختراع شد.

از آن زمان به بعد این روش با پیشرفته تر و مجهزتر شدن دستگاه ها برای تشخیص بسیاری از بیماری های قلبی به کار برده شد.

نوار قلب چیست؟

در این روش الکترودهایی را روی پوست بدن و در نواحی قفسه سینه، بازو و پا قرار می دهند و فعالیت الکتریکی قلب توسط دستگاهی ثبت می شود. در واقع امواج الکتریکی که توسط قلب ایجاد می شود دریافت و در دستگاه به صورت منحنی هایی نشان داده می شود. 

پزشک با تحلیل این منحنی ها اطلاعاتی در مورد اندازه، عضله و ضربان قلب به دست می آورد.

روش نوار قلب گرفتن

نوار قلب می تواند در کلینیک یا بیمارستان انجام شود و طبق مراحل زیر انجام می شود:

• آماده شدن بیمار

در ابتدا بیمار دراز می کشد و لباس های قسمت بالا تنه و روی قفسه سینه درآورده می شوند.

• وصل کردن الکترودها

الکترودها به بیمار وصل می شوند که در این صورت پوست او یعنی محل اتصال این الکترودها باید خشک و تمیز باشند. این الکترودها به قفسه سینه، بازو و پاها چسبانده می شوند.

• ثبت نوار قلب

پس از نصب الکترودها روی قسمت های مشخصی از قفسه سینه، مچ دست و پا دستگاه نتایج را ثبت و منحنی مربوط به آن را ایجاد می کند. سپس پزشک نتایج را بررسی و به تشخیص بیماری می پردازد.

پس از انجام آن که معمولا بیشتر از چند دقیقه طول نمی کشد الکترودها را از بیمار جدا می کنند.

مهم‌ ترین اطلاعاتی که نوار قلب می‌ دهد چیست؟

۱. بررسی علل انواع تپش قلب و آریتمی‌ های قلبی

۲. بررسی سکته قلبی و کاهش شدید جریان خون به قلب در بیمارانی که با درد قفسه سینه مراجعه می‌ کنند.

۳. تشخیص مواردی مانند افزایش ضخامت و اندازه دیواره قلب در بیماران فشار خون، آمبولی ریه و ...

۴. بررسی نارسایی قلبی

انواع لیدهای نوار قلب

برای دستگاه نوار قلب ۱۲ لید استفاده می شود که از ۶ لید اندامی که می توانند بر روی بازو و پا متصل شوند و از ۶ لید دیگر برای قفسه سینه استفاده می شود.

این لیدها نامنظم بودن یا آریتمی ضربان قلب را نشان می دهند. گاهی ممکن است اطلاعاتی که توسط لیدهای نوار قلب ارائه می شود طبیعی باشد و اگر پزشک به بیماری قلبی مشکوک باشد روش های دیگری را برای تشخیص به کار می برد.

نوار قلب پوستریور

در روش پوستریور ECG به صورتی انجام می شود که بیمار از پشت خوابیده است. محل نصب لیدهای قفسه سینه در این روش با کمی تغییرات انجام می شود.

نوار قلب در خانم ها

گرفتن نوار قلب از خانم ها دشواری و پیچیدگی خاصی ندارد و برخلاف آقایان که ممکن است به دلیل داشتن مو روی بدن خود نیاز به شیو یا استفاده از ژل برای نصب الکترودها باشد، در خانم ها الکترودها به راحتی نصب و با پوست تماس پیدا می کنند. 

بیمار باید از بالا تنه برهنه باشد و هر گونه زیور آلات و فلزات را قبل از گرفتن ECG از بدن خود دور کند.

نوار قلب در بارداری خطرناک است؟

گرفتن نوار قلب در دوران حاملگی و بارداری هیچ خطری برای مادر و جنین ندارد زیرا یک روش ایمن و بدون خطر است. تپش قلب که در دوران حاملگی بسیار شایع است و همچنین مادرانی که مبتلا به بیماری قلبی می باشند ممکن است نیاز به گرفتن نوار قلب داشته باشند.

نوار قلب طبیعی و نرمال

ضربان قلب طبیعی ۶۰ تا ۱۰۰ بار در دقیقه می باشد. اگر ضربان قلب بیمار بیشتر یا کمتر از این اندازه باشد ثبت و قابل تشخیص خواهد بود. علاوه بر این ریتم تپش قلب باید منظم و یکنواخت باشد. موج ها و منحنی هایی که توسط دستگاه نمایش داده می شود نیز باید دارای شکل طبیعی باشند که توسط پزشک قابل تشخیص خواهد بود.

معایب نوار قلب

این روش می تواند محدودیت هایی هم داشته باشد. مثلا در برخی موارد ممکن است به دلیل اضطراب در بیمار نتایج درستی را ارائه ندهد یا بعضی از مشکلات قلبی ممکن است توسط این روش قابل تشخیص نباشند.

مزایای الکتروکاردیوگرام

•  بدون هیچ درد و خونریزی 

•  راحتی و آسان بودن انجام آن

• نیاز به آمادگی خاصی قبل از انجام آن مثل ناشتا بودن و ... نیست

• تشخیص سریع و آسان

• بدون عوارض

هولتر ضربان قلب

هولتر ضربان قلب یک دستگاه کوچک است که به بیمار متصل می‌شود و به مدّت چند روز ضربان قلب را ضبط می‌ کند.

دستگاه‌های هولتر ضربان در انواع مختلفی از موارد سیم دار و موارد بدون سیم در بازار موجود می‌باشند و می‌توانند ضربان قلب را از ۱ روز الی ۲ تا ۳ سال هم ضبط کنند. سپس کامپیوتر اطلاعات دستگاه را آنالیز می‌کند و انواع آریتمی‌های قلبی و انواع تپش قلب و کندی‌های ضربانِ قلب را مشخص می‌کند.

هولتر ضربان قلب در چه مواردی کاربرد دارد؟

۱. در افرادی‌ که تپش قلب گهگاهی دارند.

۲. در افرادی‌ که احساس نامنظمی در ضربان قلب دارند.

فرق نوار قلب با اکو چیست؟

اگر چه هر دو روش برای ارزیابی قلب به کار می روند اما دارای تفاوت هایی از نظر چگونگی انجام، ارزیابی، مزایا و محدودیت ها نیز می باشند:

• چگونگی انجام

در نوار قلب به وسیله الکترودهایی که به بدن وصل می شوند فعالیت الکتریکی قلب را اندازه می گیرند اما در اکو امواج صوتی با فرکانس بالا به سمت قلب فرستاده می شود و بازتاب آن ها به صورت تصویر نشان داده می شود.

• ارزیابی

نوار قلب جهت ارزیابی ریتم قلب، آسیب دیدگی قلب، اندازه و ضخامت عضله قلب به کار می رود اما در اکو عملکرد دریچه های قلب، اندازه حفره ها، تشخیص وجود لخته خون، بررسی ساختار قلب، ضخامت دیواره و جریان خون قلب مورد بررسی قرار می گیرد.

• مزایا

نوار قلب روشی ساده، سریع است و تغییرات ریتم قلب را به خوبی نشان می دهد علاوه بر این هزینه کمتری نسبت به اکو دارد. در اکو تصویر واضح و دقیقی از قلب و مشکلات ساختاری و عملکردی قلب را به خوبی نشان می دهد.

• محدودیت ها و معایب

در ECG فقط فعالیت الکتریکی قلب نشان داده می شود و نمی توان ساختار قلب، جریان خون و دریچه ها را مشاهده کرد. 

در اکوکاردیوگرافی نیاز به متخصص و پزشک می باشد و گاهی ممکن است به دلایلی مثل چاقی بیمار یا ضخامت استخوان های قفسه سینه، کیفیت تصاویر مناسب نباشد.