ارتباط واریس پا و آمبولی ریه| پیشگیری، علائم و درمان

رگ های واریسی، رگ های پیچ خورده و متورمی هستند که از زیر پوست دیده می شوند. ضعیف شدن دریچه های لانه کبوتری واقع در سیاهرگ ها و دیواره عروق سبب افزایش و تجمع فشار خون در آن ها می شود و می تواند موجب واریس شود.

به طور کلی رگ های ما یک دریچه یک طرفه دارند که جریان خون از پاها به سمت قلب را هدایت می کند و از بازگشت خون به عقب جلوگیری می کند. وقتی این دریچه ها آن طور که باید کار نکنند، خون در پاها جمع می شود و باعث ضعف، التهاب و پیچ خوردگی رگ ها می شود.

ممکن است برایتان سوال پیش بیاید که این بیماری چطور می تواند با آمبولی ریه ارتباط داشته باشد، در حالی که فقط رگ های پا واریسی شده اند و به نظر نمی آید، این اختلال و نارسایی بتواند چنین مشکلی را در ریه ایجاد کند. برای این که متوجه پیوند واریس و آمبولی ریه شوید پیشنهاد می کنیم ادامه مطلب را مطالعه کنید.

آمبولی ریه چیست؟

آمبولی ریه یک شرایط پزشکی بسیار خطرناک و جدی است که در اثر بسته شدن رگ ها و شریان های ریه ایجاد می شود و می تواند خطر مرگ به همراه داشته باشد. انسداد و بسته شدن شریان های ریوی معمولا ناشی از لخته های خونی است که از سایر قسمت های بدن و اغلب از وریدهای عمقی پاها به سمت ریه حرکت می کنند و جلوی جریان خون و تبادل اکسیژن را می گیرند. بسته شدن رگ های ریه بر اثر این لخته ها می تواند باعث درد قفسه سینه، تنگی نفس و حتی مرگ شود.

علل آمبولی ریه

آمبولی ریه می تواند علل و عوامل مختلفی داشته باشد اما اصلی ترین و شایع ترین علت آن ترومبوز ورید عمقی پاها(DVT) می باشد:

• ترومبوز ورید عمقی پاها(DVT)

در این حالت لخته های خونی که در سیاهرگ های عمقی پا بر اثر تجمع خون یا واریس ایجاد شده اند، از دیواره رگ جدا شده و به سمت ریه حرکت می کنند. این لخته خون ممکن است سبب انسداد یا مسدود شدن رگ های ریه شود. مجله انجمن قلب آمریکا عنوان می کند که رگ های واریسی می توانند احتمال DVT و آمبولی ریه را افزایش دهند.

• اختلالات انعقادی و خونی

برخی افراد به دلیل ژنتیکی یا ابتلا به بیماری های خونی، ممکن است بیشتر از سایرین در معرض خطر تشکیل لخته خون باشند.

• چاقی

افزایش وزن، فشار زیادی روی رگ ها وارد می کند و سبب التهاب در بدن می شود که احتمال انعقاد خون در بدن را افزایش می دهد.

• جراحی

پس از انجام جراحی، احتمال بروز لخته خون به دلیل عدم تحرک کافی و کند شدن جریان خون وجود خواهد داشت و بنابراین خطر آمبولی به خصوص در جراحی های مربوط به لگن یا زانو بیشتر خواهد بود.

• بارداری و پس از زایمان

تغییرات هورمونی و فشار رحم روی عروق می تواند خطر لخته شدن خون را بیشتر کند. 

• بیماری های مزمن

برخی بیماری ها مانند سرطان، نارسایی قلبی یا بیماری های التهابی روده می توانند عامل ایجاد لخته خون باشند.

• بی حرکتی طولانی مدت

عدم فعالیت و بی تحرکی به مدت طولانی مدت به دلایلی مانند بستری بودن به دلیل بیماری یا جراحی، خوابیدن به صورت افقی، نشستن طولانی مدت و سفرهای طولانی مدت به خصوص سفرهای هوایی می توانند باعث تشکیل لخته خون و آمبولی ریه شوند.

• سیگار کشیدن

افراد سیگاری بیشتر مستعد افزایش غلظت جریان خون و احتمال لخته شدن هستند.

ارتباط واریس پا و آمبولی ریه

ممکن است با خواندن این مطالب، بسیاری از افرادی که مبتلا به واریس پا هستند در مورد آمبولی ریه نگران شده باشند و این تصور را داشته باشند که هر نوع واریس پایی در نهایت منجر به این خطر خواهد شد. در پاسخ به این نگرانی باید گفت که واریس پا نمی تواند به خودی خود باعث تشکیل لخته خون شود اما خطر ایجاد و تشکیل آن را با توجه به عوامل زیر افزایش دهد:

• تشکیل لخته خون (ترومبوز)

بیمارانی که مبتلا به واریس می شوند؛ جریان خون در آن ها به دلیل التهاب یا تورم رگ ها و تجمع جریان خون کندتر می شود. این کندی جریان خون می تواند منجر به تشکیل لخته های خونی شود که در صورت جدا شدن از دیواره رگ ها و رسیدن به ریه می توانند سبب آمبولی ریه شوند.

• التهاب و اختلال دیواره رگ ها

واریس پا باعث التهاب دیواره سیاهرگ ها می شود که عملکرد طبیعی آن ها و گردش خون را با مشکل مواجه می کند. حتی بعضی تحقیقات نشان داده اند که مبتلایان به واریس بیشتر در معرض التهاب سیستمیک می باشند که یکی از عوامل زمینه ساز ترومبوز و آمبولی است.

• عوامل خطر مشترک

اگر علاوه بر ابتلا به واریس پا دچار چاقی، بی تحرکی طولانی مدت، بارداری، سیگاری بودن و بیماری های زمینه ای نیز هستید باید خطر لخته شدن خون و آمبولی ریه را جدی تر بگیرید.

نشانه ها و علائم آمبولی ریه

آمبولی ریه نشانه ها و علائم زیر را دارد:

• افزایش یا نامنظم شدن ضربان قلب
• درد قفسه سینه
• سبکی سر یا سرگیجه
• تنگی نفس ناگهانی
• سرفه خشک یا خونی
• از دست دان هوشیاری و غش
• تب یا تعریق زیاد
• سرد و بی روح شدن پوست
• تورم و درد در پاها

تشخیص آمبولی ریه

تشخیص آمبولی ریه گاهی ممکن است کمی چالش برانگیز باشد زیرا می تواند علائمی مشابه با بیماری های قلبی یا ذات الریه ایجاد کند. روش های تشخیص پزشکی که معمولا به کار می روند عبارتند از:

• آزمایش خون (D-dimer)

•  اسکن ریه

• سی تی اسکن

• سونوگرافی داپلر از ورید پاها

• ام آر آی

• آنژیوگرام ریوی

• اشعه ایکس

• نوار قلبی

جلوگیری و پیشگیری از آمبولی ریه

پیشگیری از آمبولی ریه به ویژه در کسانی که بیشتر در معرض خطر هستند، بسیار مهم است. انجام راهکارهای زیر می تواند در این زمینه مفید و موثر باشد:

• فعالیت بدنی منظم

سعی کنید روزانه به طور منظم و حداقل ۳۰ دقیقه، ورزش و یا فعالیت هایی مانند پیاده روی، شنا و دوچرخه سواری داشته باشید.

• جوراب واریس

جوراب واریس به تقویت و بهبود جریان و گردش خون در پاها کمک می کند اما قبل از استفاده از آن حتما با پزشک در مورد انتخاب نوع مناسب آن مشورت کنید.

• اجتناب از بی حرکتی طولانی مدت

در صورتی که به دلایل مختلفی مانند جراحی یا بستری شدن، کار یا سفر مدت زمانی طولانی حالتی یکنواخت و بی حرکت دارید، برای اجتناب از خطر آمبولی حتما هر دو ساعت یک بار از جای خود بلند شوید، کمی قدم بزنید و تحرک داشته باشید.

• ترک سیگار

قطع مصرف سیگار و دخانیات یکی از اقدامات موثر در پیشگیری از این عارضه خواهد بود.

• کنترل وزن

کاهش وزن تاثیر مثبتی بر بهبود جریان خون و کاهش فشار به عروق دارد.

• درمان جایگزین هورمونی و داروهای خوراکی ضد بارداری

داروهای هورمونی و ضدبارداری می توانند به لخته شدن خون کمک کنند و عاملی برای آمبولی ریه محسوب شوند. بنابراین بهتر است به این موضوع توجه کافی داشته باشید و در صورت امکان از داروها یا روش های جایگزین استفاده کنید.

• درمان واریس پا

همان طور که گفته شد، واریس پا یکی از عواملی است که می تواند زمینه ساز ایجاد و تشکیل لخته خون در وریدهای عمقی پا باشد. به ویژه اگر واریس پای شما شدید و مزمن شده باشد بهتر است هر چه زودتر به فکر درمان آن باشید. اگر می خواهید در مورد درمان واریس پا اطلاعات بیشتری کسب کنید، مطالعه مقاله درمان واریس پا با بهترین روش های قطعی و موثر را به شما پیشنهاد می کنیم.

• رژیم غذایی مناسب

داشتن یک رژیم غذایی مناسب حاوی انواع میوه و سبزیجات، نوشیدن مایعات و آب کافی، پرهیز از غذاهای شور، پرچرب و فرآوری شده از جمله راهکارهایی است که می تواند به سلامت عروق و بهبود جریان خون شما کمک کند.

درمان آمبولی ریه

درمان آمبولی ریه به شدت بیماری، شرایط بیمار و تجویز پزشک بستگی دارد. هدف درمان های پزشکی عمدتا جلوگیری از بزرگ شدن لخته و به وجود آمدن لخته های جدید است. از جمله درمان های پزشکی می توان به موارد زیر اشاره کرد: 

• داروهای ضدانعقاد یا رقیق کننده خون

داروهایی مانند هپارین، وارفارین یا داروهای جدیدتری مانند ریواروکسابان، به عنوان داروهای ضدانعقاد یا رقیق کننده خون ممکن است توسط پزشک به مدت چند ماه به منظور پیشگیری از لخته های جدید تجویز شوند. 

• ترومبولیتیک ها یا داروهای حل کننده های لخته

در موارد شدیدتر آمبولی داروهایی مانند آلتیپلاز برای حل کردن لخته های خونی استفاده می شوند و مصرف این نوع داروها به دلیل این که خطر خونریزی را افزایش می دهند حتما باید تحت نظر و تجویز پزشک باشند. پس از مصرف خودسرانه این نوع داروها خودداری کنید.

• فیلتر وناکاوا

در این روش متخصص یا جراح فیلتری را در یک سیاهرگ بزرگ که به قلب می رسد، قرار می دهد تا لخته خونی را به دام بیندازد و از ورود آن به ریه و قلب جلوگیری کند.

• لخته شکن

بعضی اوقات داروها نمی توانند تاثیر لازم را داشته باشند که در این صورت لخته شکن می تواند درمان پیشنهادی باشد. در این روش لخته شکن از طریق یک لوله یا کاتتر به محلی که لخته وجود دارد هدایت می شود و سپس لخته خون برداشته و بیرون کشیده می شود.

• جراحی

​​​​​​​در موارد نادر ممکن است برای برداشتن لخته خون از ریه ها نیاز به جراحی باشد.

جمع بندی

آمبولی ریه یک وضعیت اورژانسی و خطرآفرین است که نیاز به تشخیص و درمان فوری دارد. از جمله عوامل اصلی و شایعی که می تواند باعث این عارضه شود، واریس پا است. واریس پا می تواند زمینه ساز تشکیل لخته خون و ترومبوز ورید عمقی باشد. این لخته می تواند از دیواره رگ ها جدا شده و همراه با جریان خون به سمت ریه حرکت کند و سبب آمبولی ریه شود. بنابراین درمان واریس پا به خصوص اگر مزمن و شدید باشد، الزامی به نظر می رسد.

سوالات متداول

۱- آمبولی ریه خطرناک است؟

همان طور که اشاره کردیم آمبولی ریه یک عارضه بسیار خطرناک است که به دلیل بسته شدن رگ ها و شریان های ریه می تواند باعث مرگ هم شود. پس نه تنها می تواند خطرناک بلکه مرگ آور نیز باشد.

۲- آیا آمبولی ریه درمان دارد؟

در صورت تشخیص به موقع و زودهنگام و آگاهی از علائم و عوامل خطر می توان آن را درمان کرد و خطر آن را کاهش داد.

۳- چه چیزی باعث آمبولی ریه می شود؟

عوامل متعددی از جمله اختلالات انعقادی، ترومبوز ورید عمقی، بیماری های مزمن، جراحی، واریس طنابی، بی تحرکی طولانی مدت و ... می توانند باعث آمبولی ریه شوند.