انواع سونوگرافی و آزمایش تشخیص واریس چگونه است؟

واریس بیماری است که به دلیل اختلال در رگ ها و خون رسانی آن ها ایجاد می شود. این عارضه بیشتر در پاها مشهود می باشد اما سایر اعضای بدن هم ممکن است دچار آن شوند. وجود رگ های متورم و پیچ خورده نه تنها از نظر ظاهری برای بیماران ناخوشایند است، بلکه درد و ناراحتی که این بیماری ایجاد می کند هم از مشکلات واریس می باشند.

تشخیص انواع واریس پا امروزه به دلیل پیشرفت تکنولوژی و پزشکی شامل روش های متعددی می باشد که در این مقاله به طور کامل به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.

در پایان مقاله کلیپی در مورد اهمیت تشخیص دقیق و درست واریس خواهید دید.

اهمیت تشخیص واریس

اولین و موثرترین قدم در درمان هر بیماری تشخیص دقیق و درست آن است زیرا تشخیص اشتباه منجر به ارائه درمان نامربوط و نادرست نیز خواهد شد.

پس تشخیص درست واریس نه تنها به انتخاب روش درمان مناسب کمک می کند بلکه از عوارض جدی این بیماری مانند ایجاد لخته خون، زخم و یا عفونت هم جلوگیری خواهد کرد. علاوه بر این تشخیص به موقع و درست امکان درمان های ساده تر و موثرتر را فراهم می کند و مانع هدر رفتن وقت و هزینه پرداخت شده توسط بیمار می شود.

روش های تشخیص واریس

مهم ترین روش های تشخیص واریس عبارتند از:

۱- معاینه فیزیکی

• مشاهده مستقیم

متخصص واریس با معاینه به بررسی رگ های واریسی پا، محل و اندازه آن ها می پردازد.

• لمس رگ ها

پزشک با لمس کردن رگ ها، میزان تورم و سفتی آن ها را ارزیابی می کند.

• تست های مانور

در این نوع تست ها در حالت ایستاده یا هنگام فشار موقعیت رگ های واریسی توسط پزشک بررسی می شود. مثلا برای ارزیابی بیماری واریکوسل که نوعی واریس بیضه است؛ از تست مانور والسالوا استفاده می شود که در آن از بیمار خواسته می شود تا نفسش را حبس و فشار وارد کند. در این صورت رگ های متورم و گشاد قابل مشاهده هستند.

۲- سونوگرافی و آزمایش های تشخیص واریس

• سونوگرافی داپلر

یکی از رایج ترین و دقیق ترین روش تشخیص واریس سونوگرافی داپلر می باشد. در این سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی گردش خون در رگ ها را بررسی می کنند. این روش محل دقیق واریس، نارسایی دریچه رگ ها و وجود لخته خون را نشان می دهد.

سونوگرافی داپلر نیازی به بخیه، برش و یا تزریق ندارد و بدون درد و ناراحتی مانند سونوگرافی معمولی انجام می شود. این نوع تشخیص، دقت بسیار بالایی در ارائه تصاویر واضح از رگ ها و جریان خون دارد. از این روش به عنوان هدایت درمان هایی مانند اسکلروتراپی یا لیزر درون وریدی هم استفاده می شود.

انجام آن وقت گیر نیست و به تجهیزات خاصی نیاز ندارد علاوه بر این نسبت به سایر روش ها هزینه کمتری دارد. نیاز به آمادگی خاصی توسط بیمار نیست و پوشیدن لباس گشاد و راحت کافی است.

با توجه به مزایایی که نام بردیم، بیشترین کاربرد را در تشخیص واریس دارد.

• سونوگرافی داپلکس

این روش ترکیبی از داپلر و سونوگرافی می باشد. مانند روش قبلی به دلیل استفاده از امواج صوتی و غیرتهاجمی بودن، عوارض و خطری ایجاد نمی کند و در دسترس و هزینه کمی دارد. سونوگرافی داپلکس معمولا به حالت ایستاده و شبیه سونوگرافی معمولی انجام می شود و می توان جریان خون در رگ ها، عملکرد دریچه های رگ، محل و اندازه رگ های واریسی یا وجود لخته خون و به طور کلی تشخیص اولیه واریس را به وسیله آن بررسی کرد.

• پلتیسموگرافی

این روش بیشتر جهت ارزیابی و تشخیص نارسایی وریدی کاربرد دارد. پلتیسموگرافی تغییرات حجم یک عضو را بررسی می کند. در مورد واریس برای اندازه گیری تغییرات حجم و عملکرد پمپ عضلانی ساق پا که در برگشت خون به قلب نقش دارد؛ کاربرد دارد که به وسیله آن اطلاعاتی درمورد سرعت تخلیه وریدی، انسداد رگ ها و عملکرد دریچه ها به دست می آید.

این تشخیص به صورت خوابیده یا ایستاده، در حالی که کاف های فشار(مانند کاف فشار خون) روی پا و حسگرها به پوست وصل شده اند انجام می شود.

این روش هم مانند داپلر و داپلکس غیرتهاجمی، بدون درد و عارضه است و نیاز به آمادگی خاصی ندارد. بیمار ممکن است فقط فشار ملایمی ناشی از کاف دور پا احساس کند.

پلتیسموگرافی نیاز به زمان و هزینه بیشتری دارد و از این جهت بیشتر در کنار سایر روش های تشخیصی به کار می رود.

• ویوگرافی

در این روش یک ماده حاجب داخل رگ تزریق می شود و سپس با اشعه ایکس از رگ ها تصویربرداری می کنند. این تشخیص هم تصویر دقیقی از رگ ها و مسیر جریان خون ارائه می کند و برای بررسی واریس های پیچیده و خصوصا قبل از جراحی یا ارزیابی نتایج پس از آن کاربرد دارد. 

در ویوگرافی بیمار به پشت دراز می کشد. پس از تزریق ماده حاجب، تصویربرداری با اشعه ایکس (تصویربرداری ویدئویی زنده) انجام می شود.

از آن جا که این روش تهاجمی است، از ماده حاجب و اشعه ایکس استفاده می شود و هزینه بالاتری دارد بنابراین نسبت به روش های قبلی کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.

• آزمایش ترندلنبرگ

آزمایش ترندلنبرگ برای ارزیابی عملکرد دریچه های رگ ها به کار می رود. ابتدا بیمار دراز می کشد و سپس پای مبتلا به واریس بالا برده می شود. سپس پزشک یک بند یا تسمه مخصوص که به آن تورنیکه می گویند را در قسمت بالای ران می بندد. بیمار دوباره به آرامی می ایستد و پزشک سرعت پر شدن خون در رگ های سطحی را بررسی می کند. پر شدن سریع یا غیر عادی رگ ها می تواند نشانه اختلال و نارسایی دریچه ها باشد.

این آزمایش بیشتر برای ارزیابی های مقدماتی کاربرد دارد و برای تشخیص دقیق تر باید از روش هایی مانند سونوگرافی داپلر استفاده شود.

• MRI و سی تی اسکن

MRI و سی تی اسکن تصاویر دقیقی از ساختار رگ ها ارائه می دهند و در موارد خاص و هنگامی که نیاز به بررسی وسیع تر شبکه جریان خون در سیاهرگ ها مثلا در ناحیه لگن نیز باشد؛ مورد استفاده قرار می گیرند.

جمع بندی

تشخیص به موقع و دقیق واریس، در سرعت درمان و جلوگیری از عوارض ناشی از آن نقش موثری دارد. پزشک با توجه به نوع واریس و شرایط بیمار روش تشخیص مناسب را انتخاب می کند. از میان روش هایی که در این مقاله نام بردیم، سونوگرافی داپلر به جهت دقت و سرعت بالا، کم هزینه بودن و مناسب جهت تشخیص و ارزیابی های اولیه واریس بیشترین کاربرد را نسبت به سایر روش ها دارد.

سوالات متداول

۱- سونوگرافی داپلر چگونه انجام می شود و آیا درد دارد؟

کمی ژل روی پوست مالیده می شود و سپس پروب سونوگرافی روی پاها حرکت می کند. این روش کاملا بی خطر و بدون درد است.

۲- آیا آزمایش خون برای تشخیص واریس لازم است؟

در برخی موارد که پزشک به لخته خون یا بیماری دیگری مشکوک باشد ممکن است نیاز به آزمایش خون باشد.

۳- چگونه خودم در خانه می توانم واریس را تشخیص دهم؟

در صورت وجود علائمی مانند رگ های متورم، برآمده یا بنفش و آبی، احساس درد و ناراحتی در پاها، سندرم پاهای بی قرار، زخم و خونریزی و تغییر رنگ پوست می توانید واریس پا را تشخیص دهید. با این وجود ممکن است به دلیل واریس عمقی علائمی نداشته باشید و جهت تشخیص باید حتما به پزشک مراجعه کنید.

۴- آیا بعد از تشخیص واریس باید هر سال سونوگرافی را تکرار کنم؟

پاسخ این سوال بستگی به شدت بیماری و علائم دارد. در صورتی که علائم جدیدی مانند تورم شدید یا خونریزی داشتید باید تشخیص را تکرار کنید و در غیر این صورت هر ۲ تا ۳ سال کافی است.