واریس پا از چیست و چطور به وجود می آید؟

واریس پا یکی از بیماری های عروقی نسبتا شایع است که حدود ۲۰ درصد از جامعه و تقریبا یک سوم از مردان و زنان ۱۸ تا ۶۴ ساله مبتلا به وریدهای واریسی می باشند. این بیماری بر اثر ضعف و نارسایی عروق و سیاهرگ های پا ایجاد می شود. همان طور که می دانیم وظیفه سیاهرگ ها بازگرداندن خون حاوی دی اکسید کربن و مواد زائد از اندام ها به سمت قلب می باشد. وقتی به دلایلی در دیواره این رگ ها و یا کارکرد دریچه هایی که از بازگشت خون به عقب جلوگیری می کنند، مشکل یا نقصی ایجاد شود؛ خون به طور کامل به سمت قلب حرکت نمی کند و مقداری از خون در رگ ها تجمع و سبب ایجاد فشار و تورم آن ها و در نتیجه واریسی شدن ورید می شوند.

واریس می تواند در هر قسمت یا اندامی از بدن ایجاد شود اما شیوع آن در پاها به دلیل آناتومی بدن، نیروی جاذبه و فشار وارده بر آن ها بیشتر است. عوامل متعددی می توانند باعث ایجاد واریس پا شوند که در ادامه همه این موارد را بررسی خواهیم کرد.

علت واریس پا از چیست؟

به طور کلی عوامل متعددی می توانند در ایجاد واریس پا نقش داشته باشند:

• عوامل ژنتیکی

۱- سابقه خانوادگی

یکی از عوامل مهم که در ابتلا به واریس نقش بسیار مهمی دارد، سابقه خانوادگی است و در صورتی که یکی از اعضای خانواده مبتلا به این بیماری باشند، احتمال ابتلا حدود ۹۰ درصد افزایش می یابد.

۲- ضعف دریچه های وریدی

بعضی افراد به طور مادرزادی دارای ضعف و نارسایی در دریچه های وریدی هستند که باعث اختلال در جریان خون و تجمع آن در رگ ها می شود.

۳-  نژاد

برخی تحقیقات و مطالعات نشان می دهند که بعضی نژادها نسبت به ابتلا به واریس مستعدتر می باشند.

• عوامل خطر محیطی

۱- ضربه و آسیب

گاهی ضربه و آسیب ناشی از تصادف، برخورد با یک جسم و یا تمرینات ورزشی می تواند باعث این اختلال شود. انواع آسیب هایی که می توانند باعث واریس شوند:

- شکستگی استخوان پا که می تواند به رگ های اطراف آسیب بزند.

- پیچ خوردگی مچ پا سبب صدمه به رگ های کوچک اطراف مچ می شود.

- ضربه مستقیم به ساق پا ممکن است رگ های عمیق تر را تحت تاثیر قرار دهد.

این آسیب ها می توانند به این طریق باعث واریس شوند:

- آسیب به دریچه های وریدی: گاهی ضربه شدید به پا می تواند به دریچه های لانه کبوتری که وظیفه جلوگیری از رفلاکس و برگشت خون به سمت پاها را دارند، صدمه وارد کند. بنابراین رگ ها واریسی شده و به دلیل تجمع خون، متورم و پیچ خورده می شوند.

- التهاب رگ ها: ضربه به پا می تواند باعث آسیب به دیواره رگ ها، التهاب و ضعف عروق پا شود.

۲- حرارت زیاد و گرما

قرار گرفتن در معرض حرارت زیاد به صورت طولانی مدت، مانند داشتن مشاغلی که مستلزم قرار گرفتن در زیر نور آفتاب شدید و یا حرارت بالا هستند و یا سونا و حمام داغ می تواند سبب اتساع و گشاد شدن رگ ها و افزایش فشار به آن ها شود.

۳- پوشیدن لباس یا کفش تنگ

پوشیدن لباس به خصوص جوراب، جوراب شلواری و یا کفش های نامناسب و تنگ بر روی گردش خون در پاها تاثیر می گذارد و خطر واریس پا را افزایش می دهد.

• عوامل مرتبط با سبک زندگی

۱- ایستادن یا نشستن طولانی مدت

داشتن مشاغلی که مستلزم ایستادن یا نشستن طولانی مدت است یا عادت به انجام این کار به صورت روزانه و طولانی مدت، یکی از عوامل خطر برای این بیماری به حساب می آید.

۲- چاقی و اضافه وزن

اضافه وزن و چاقی فشار زیادی به رگ های پا وارد می کند و آن ها را در معرض ابتلا به واریس قرار می دهد.

۳- بارداری

تغییرات هورمونی، افزایش حجم خون، وزن و فشار ایجاد شده در ناحیه لگن در دوران بارداری، فشار زیادی به رگ های پا وارد می کند و موجب واریس بارداری می شود.

۴- کم تحرکی

ورزش نکردن و نداشتن فعالیت مناسب بدنی باعث کاهش جریان خون در پاها می شود و احتمال واریسی شدن آن ها را افزایش می دهد.

۵- ورزش نامناسب

انجام فعالیت ها و ورزش هایی که فشار زیادی به پاها و عروق آن ایجاد می کنند مثل وزنه برداری که باعث فشار به عضلات شکم و کند شدن جریان خون از سمت پاها به قلب می شود نیز از جمله عوامل خطر محسوب می شوند.

۶- رژیم غذایی نامناسب

مصرف بیش از اندازه چربی، قند، نمک و استفاده از غذاهای فرآوری شده می توانند سلامت رگ ها و کارایی آن ها را تحت تاثیر قرار دهند و عوامل ایجاد کننده بیماری های عروقی از جمله واریس پا باشند. در صورتی که می خواهید یک رژیم غذایی مفید برای واریس پا داشته باشید، مقاله بهترین رژیم غذایی برای درمان واریس پا را به شما پیشنهاد می کنیم.

۷- مصرف سیگار و الکل

مصرف سیگار یا الکل باعث ایجاد ضعف در دیواره رگ ها و عروق می شود و در دراز مدت صدمات جدی به آن ها وارد می کند.

۸- مصرف داروهای هورمونی

بعضی از داروهای هورمونی به خصوص قرص های ضد بارداری می توانند در ایجاد این بیماری کمک کننده باشند. 

• عوامل جسمی و بیماری های ایجاد کننده واریس پا

۱- بیماری ها

برخی بیماری ها مانند دیابت، بیماری های قلبی، بیماری های کبدی، نارسایی کلیوی، اختلالات انعقادی خون و یبوست مزمن می توانند زمینه ساز نارسایی در رگ ها و افزایش احتمال ابتلا به واریس پا شوند.

۲- لخته شدن خون

وجود لخته های خون به خصوص ترومبوز عمقی در رگ های پا که می تواند به دلایلی مانند آسیب دیدگی، اشکال در سیستم انعقادی و یا کاهش جریان خون در رگ ها ایجاد شود؛ باعث انسداد رگ ها و افزایش فشار و در نتیجه ایجاد واریس می شود.

۳- تغییرات هورمونی

هورمون ها تاثیر زیادی در عملکرد رگ ها دارند بنابراین این عامل زنان را به دلیل وجود دوران قاعدگی، بارداری و یائسگی نسبت به مردان بیشتر در معرض خطر قرار می دهد. 

۴- جنسیت

واریس پا در زنان نسبت به مردان به دلیل آناتومی بدن، بارداری و تغییرات هورمونی، بیشتر اتفاق می افتد.

۵- سن

با افزایش سن خاصیت ارتجاعی رگ ها و دریچه های آن ها کاهش می یابد و در نتیجه احتمال نارسایی عروق و واریسی شدن آن ها افزایش خواهد یافت.

واریس پا با چه علائمی شروع می شود؟

علائم واریس پا ممکن است در افراد مختلف، متفاوت باشد. اما مهم ترین نشانه هایی که این بیماری دارد شامل موارد زیر می باشد:

* علائم اولیه واریس پا

• احساس سنگینی و خستگی در پاها به ویژه پس از ایستادن طولانی مدت

• درد و گرفتگی عضلات پا به خصوص در شب

• تورم مچ پا و ساق پا

• رگ های متورم و پیچ خورده در پاها یا آبی و بنفش در زیر پوست

• خارش اطراف رگ های واریسی

* علائم پیشرفته واریس پا

• تورم شدید و مداوم پا

• تغییر رنگ پوست به قهوه ای یا قرمز تیره

• خشکی و نازک شدن پوست

• زخم شدن رگ ها معمولا در نزدیکی مچ پا

• خونریزی از عروق واریسی در صورت صدمه و آسیب

• ایجاد لخته خون با علائمی مانند قرمزی، درد و احساس گرمی و داغی در محل تشکیل لخته

تشخیص و درمان واریس پا

تشخیص واریس پا معمولا به وسیله معاینه فیزیکی و یا روش های پزشکی امکان پذیر می باشد.

معاینات فیزیکی

• مشاهده رگ های متورم، پیچ خورده یا تغییر رنگ پوست
• بررسی تورم، زخم های وریدی و درد
• بررسی عملکرد دریچه های سیاهرگ ها

روش های پزشکی

• سونوگرافی داپلر

در این روش که متداول ترین روش تشخیصی می باشد و مانند سونوگرافی معمولی انجام می شود؛ می توان رگ ها، جریان خون، تشخیص نارسایی عروقی، نارسایی دریچه های وریدی و لخته خون را بررسی کرد.

• سونوگرافی داپلکس رنگی

به وسیله ترکیب سونوگرافی معمولی و داپلر، ارزیابی دقیق تری از ساختار رگ ها و سرعت جریان خون انجام می شود.

• ونوگرافی یا آنژیو گرافی وریدی

​​​​​​​با تزریق یک ماده حاجب به رگ ها و تصویربرداری به وسیله اشعه ایکس صورت می گیرد.

• پلتیسموگرافی

​​​​​​​با استفاده از کاف های مخصوصی که مانند فشار سنج به ساق پا وصل می شود، به تشخیص اختلالات جریان خون کمک می کند و تغییرات حجم خون در پاها را اندازه گیری می کند.

• ترموگرافی

​​​​​​​در این روش از یک دوربین حرارتی برای تشخیص اختلالات جریان خون استفاده می شود.

• آزمایشاتی مانند تست ورزش عروقی

​​​​​​​رگ ها در این تست، قبل و بعد از فعالیت بدنی بررسی و ارزیابی می شوند.

هرکدام از روش های تشخیصی که نام بردیم بنا به نظر و تشخیص پزشک انجام می شوند. علاوه بر این ممکن است در شرایطی نیاز به آزمایش خون یا سی تی اسکن و ام آر آی باشد. اما تشخیص اولیه معمولا با معاینه فیزیکی و سونوگرافی داپلر انجام می شود.

درمان واریس پا امروزه برخلاف گذشته که تنها راه درمان، دارو یا جراحی بود؛ به دلیل پیشرفت های پزشکی شامل روش های بسیار ساده و سریع متعددی مانند لیزر، اسکلروتراپی و فلبکتومی است که متخصص واریس با توجه به نوع، شدت بیماری و شرایط بیمار در نهایت بهترین درمان را انتخاب خواهد کرد.

جمع بندی

پاسخ به این سوال که واریس پا از کجا شروع می شود و چطور به وجود می آید به عوامل متعدد و مختلفی مانند ژنتیک، سبک زندگی، عوامل محیطی، شرایط جسمی و بیماری های زمینه ای بستگی دارد. بنابراین باید با توجه به هر کدام از این عوامل احتمال خطر را در نظر بگیرید و نسبت به پیشگیری و درمان آن اقدام کنید.

سوالات متداول

۱- آیا واریس پا خطرناک است؟

واریس پا معمولا خطری جدی ایجاد نمی کند اما در برخی موارد ممکن است باعث عوارضی مانند لخته شدن خون، زخم یا عفونت شود که باید حتما تحت درمان قرار گیرد. بنابراین بهتر است به متخصص مراجعه کنید تا وضعیت شما را ارزیابی کند.

۲- آیا واریس فقط در پاها ایجاد می شود؟

واریس می تواند در قسمت های مختلف بدن ایجاد شود اما در بیشتر موارد در پاها به وجود می آید.

۳- آیا واریس مسری است؟

خیر، واریس مسری نیست.

۴- آیا واریس در جوانان هم ایجاد می شود؟

بله، واریس می تواند در هر سنی حتی در جوانی ایجاد شود.

۵- آیا واریس پا در مردان هم دیده می شود؟

بله، واریس در مردان هم اتفاق می افتد اما شیوع آن در زنان بیشتر است.

۶- در صورتی که مستعد ابتلا به واریس پا بودیم، چه کنیم؟

اگر دارای شرایطی از نظر جسمی یا محیطی بودید که شما را در معرض خطر ابتلا به واریس پا قرار می داد؛ بهتر است هر چه زودتر اقدامات پیشگیرانه را انجام دهید و در صورت داشتن علائم حتی به صورت خفیف، به متخصص مراجعه کنید.

اگر می خواهید در مورد پیشگیری از واریس بیشتر بدانید؛ مقاله نکات طلایی در پیشگیری از واریس پا که توسط دکتر واقفی متخصص واریس ارائه شده است، می تواند راهکارهای مفیدی را در این زمینه به شما بیاموزد.