علت واریس پا در جوانی: جدی بگیرید اما نترسید!

واریس پا یکی از بیماری هایی است که منتظر نمی ماند تا پیر شوید و به سراغتان بیاید پس قبل از آن که مادربزرگ یا پدربزرگ شوید هم باید در مورد این بیماری مراقب باشید. زیرا برخلاف تصور اغلب افراد که واریس پا را مربوط به پیری می دانند، نه تنها جوانان که حتی واریس پا در کودکان هم می تواند ایجاد شود.

واریس پا چیست و چرا در جوانی اتفاق می افتد؟

واریس پا را همه ما به عنوان رگ های متورم و پیچ خورده در سطح پوست می شناسیم. این اختلال که یک بیماری عروقی به حساب می آید وقتی ایجاد می شود که در عملکرد سیاهرگ هایی که خون را از پاها به قلب بر می گردانند مشکلی ایجاد شود. این مشکل در واقع می تواند یا مربوط به دریچه های داخل وریدها که به نام دریچه های لانه کبوتری شناخته می شوند باشد و یا با نارسایی در عملکرد دیواره رگ ها مرتبط باشد.

دریچه های لانه کبوتری که مثل دروازه های یک طرفه در رگ ها عمل می کنند؛ وقتی جریان خون از سمت پاها به قلب پمپاژ می شود از برگشت خون به عقب جلوگیری می کنند. هنگامی که نقص یا اختلالی در کار این دریچه ها رخ دهد و یا دیواره رگ ها خاصیت ارتجاعی خود را به هر دلیلی از دست دهند، خون به جای حرکت رو به بالا و به سمت قلب، در سیاهرگ ها جمع می شود و باعث التهاب و پیچ خوردگی آن ها می شود.

حالا چرا ممکن است واریس پا در جوانی اتفاق بیفتد؟ مهم ترین عواملی که می توانند سبب این موضوع شوند عبارتند از:

• ژنتیک

ژنتیک یکی از مهم ترین عواملی است که می تواند نقش کلیدی در ایجاد واریس پا در جوانی داشته باشد. محققان آکسفورد در یک مطالعه ارتباط ژنتیک با تشکیل رگ های واریسی را تایید کردند. بنابراین اگر در خانواده یا خویشاوندان نزدیک، فردی مبتلا به واریس است احتمال این که در سن جوانی دچار این بیماری شوید بسیار بالا خواهد بود.

• نقص مادرزادی و ناهنجاری های عروقی

در موارد معدودی واریس پا می تواند نتیجه ناهنجاری های مادرزادی مانند سندرم کلیپل-ترنونی (رگ های غیرطبیعی) و یا نقص در کار دریچه های وریدی باشد. تشخیص زودهنگام این موارد در کودکی یا نوجوانی می تواند از عوارضی مانند لخته شدن خون جلوگیری کند.

• چاقی

امروزه چاقی و اضافه وزن در بین جوانان به دلایلی مانند رژیم غذایی نامناسب یا کم تحرکی افزایش پیدا کرده است. چاقی فشار زیادی به رگ ها و عروق وارد می کند و یکی از عواملی است که با فزایش خطر واریس در جوانان ارتباط مستقیم دارد.

• تغییرات هورمونی

حتی هورمون ها هم می توانند در ماجرای واریس نقش داشته باشند. تغییرات هورمونی در دوران بلوغ، قاعدگی و بارداری، مصرف قرص های ضد بارداری یا درمان های هورمونی می توانند خاصیت ارتجاعی دیواره رگ ها را تحت تاثیر قرار دهند.

اگر چه تغییرات هورمونی در زنان عامل موثرتری به شمار می آید اما یافته های جدید، سطح بالای کورتیزول ناشی از فشار کاری یا استرس در مردان را هم در ضعف وریدی موثر می دانند.

• ایستادن یا نشستن طولانی مدت

جوانان امروزی ساعت ها پشت میز کار و در کلاس و یا به دلیل مشاغلی مانند فروشندگی، کارمندی، آرایشگری، برنامه نویسی و .. به مدت طولانی به حالت ایستاده یا نشسته هستند و این موضوع می تواند تا حدود ۳۰ درصد خطر واریس را در جوانان زیر ۴۰ سال بالا ببرد.

• التهاب مزمن

التهاب مزمن در بدن که می تواند به علت مصرف زیاد قند و چربی یا استرس طولانی مدت باشد، ممکن است به دیواره رگ ها آسیب بزند. علاوه بر این یک سری مطالعات اولیه به نقش میکروبیوم روده در سلامت عروق اشاره کردند و ظاهرا عدم تعادل در باکتری های روده می تواند سبب التهاب و ضعف وریدی شود.

• مصرف سیگار یا الکل

سیگار کشیدن می تواند باعث التهاب و کاهش خاصیت ارتجاعی رگ ها شود. علاوه بر این با انقباض عروق و افزایش خطر لخته شدن خون زنگ خطری برای واریس در جوانی می باشد.

الکل تاثیر غیرمستقیمی بر واریس دارد و به خصوص در جوانانی که به مصرف زیاد یا مکرر آن عادت دارند، باعث فشار به سیستم وریدی و زمینه ساز واریس پا می شود. تاثیر مصرف سیگار و الکل در صورتی که دارای سابقه خانوادگی ابتلا به واریس هم باشید، چند برابر خواهد شد.

• بارداری

یکی از شناخته شده ترین عوامل ایجاد واریس پا، بارداری است. افزایش حجم خون، تغییرات هورمونی و فشار رحم در حال رشد می تواند باعث گشاد شدن رگ ها، ضعف دریچه های وریدی، افزایش فشار خون و در نتیجه بالا رفتن احتمال واریسی شدن عروق شود. به خصوص زنان جوانی که سابقه بارداری های متعدد دارند و یا پس از زایمان به سرعت فعالیت سنگین یا ایستادن طولانی مدت دارند، بیشتر در معرض خطر قرار می گیرند.

• سابقه لخته خون

سابقه لخته خون در سن جوانی می تواند باعث التهاب دیواره رگ ها و آسیب به دریچه های وریدی شود. بنابراین افراد جوانی که به دلیل بیماری های ارثی یا مصرف برخی داروها سابقه لخته دارند، باید تحت نظارت دقیق و منظم پزشکی باشند.

• فعالیت ورزشی نامناسب

فعالیت های ورزشی نادرست یا بیش از حد مثل وزنه برداری سنگین، دویدن طولانی مدت بدون استراحت و ورزش هایی که به دلیل پریدن یا پرتحرک بودن فشار زیادی به پاها وارد می کنند، می توانند به رگ ها آسیب بزنند. جوانانی که تمرینات سنگین ورزشی مکرر بدون استفاده از کفش مناسب یا در صورت نیاز جوراب واریس انجام می دهند و یا بدن سازانی که عدم تعادل عضلانی دارند در خطر ابتلا به واریس پا هستند.

• فشار شکم

وقتی فشار در ناحیه شکم به دلایلی مثل؛ یبوست مزمن، بلند کردن اجسم سنگین، چاقی شکمی، فتق یا حتی پوشیدن کمربند و لباس های تنگ افزایش پیدا کند می تواند در دراز مدت به واریس پا منجر شود.

• ترومای پوستی

آسیب یا ضربه در ناحیه پاها مثل ضربات ناشی از برخورد یا سقوط و زخم های پوستی که منجر به فیبروز می شوند، به ویژه در افرادی که پوست نازک دارند، ممکن است وریدهای اطراف را تحت فشار قرار دهند و زمینه ساز واریس شوند.

• سبک زندگی نادرست

رژیم غذایی نامناسب مثل مصرف فست فودها، غذاهای چرب، فرآوری شده و محصولات کارخانه ای، کم تحرکی به خصوص در جوانانی که ساعت ها به گشت و گذار در شبکه های اجتماعی مشغول هستند از جمله عواملی است که می تواند زمینه ساز بیماری واریس پا باشند.

پیشگیری و جلوگیری از واریس پا در جوانی

خوشبختانه واریس پا در جوانی قابل پیشگیری است و با چند دستورالعمل ساده می توانید این کار را انجام دهید:

• ورزش و فعالیت منظم

روزانه حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت هایی مثل پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری و یوگا داشته باشید. این فعالیت ها باعث بهبود جریان خون می شوند.

• کنترل وزن

کاهش وزن حتی به میزان ۵ تا ۱۰ درصد در افرادی که اضافه وزن دارند هم می تواند فشار روی رگ های بدن را به طور قابل توجهی کم کند.

• استفاده از جوراب واریس

جوراب های فشاری یا واریس با ایجاد فشار متناسب و ملایم به پاها، بازگشت خون به قلب را تسهیل می کنند. البته برای استفاده از این جوراب ها و انتخاب نوع مناسب آن بهتر است با پزشک مشورت کنید.

• رژیم غذایی سالم

رژیم غذایی مناسب برای واریس پا که می تواند سرشار از فیبر، میوه و سبزیجات باشد، سبب کاهش التهاب و سلامت رگ ها خواهد شد.

• اجتناب از ایستادن یا نشستن طولانی مدت

در صورتی که در طول روز مجبور هستید مدت زیادی بنشینید یا بایستید حتما هر ۳۰ دقیقه یک بار حالت بدنی خود را عوض کنید (اگر ایستاده اید بنشینید و اگر نشسته اید بایستید) و چند قدم راه بروید.

• مشاوره پزشکی

در صورتی که سابقه خانوادگی ابتلا به واریس دارید یا علائم اولیه ابتلا به واریس پا را تجربه می کنید، معاینه توسط متخصص عروق و انجام سونوگرافی می تواند مانع از پیشرفت بیماری شود.

علائم و نشانه های واریس پا در جوانی

ممکن است واریس پا را فقط یک مشکل ظاهری بدانید، اما علائم این بیماری می تواند فراتر از این مورد باشد:

- احساس سنگینی و خستگی در پاها

- احساس گزگزشدن یا خارش در اطراف رگ های واریسی

- گرفتگی عضلات به خصوص در ساق پا و هنگام شب

- احساس درد به خصوص بعد از نشستن یا ایستادن طولانی مدت

- ظاهر شدن رگ های آبی یا بنفش در سطح پوست

- تورم و برآمدگی رگ ها

- تغییر رنگ پوست یا ایجاد لکه در ناحیه رگ های واریسی

- تورم پا به خصوص در ناحیه مچ پا

مقاله درد واریس پا چگونه است؟ به طور کامل علائم و نشانه های واریس پا را مورد بررسی قرار داده است.

تشخیص واریس پا در جوانی

برای تشخیص دقیق واریس پا در جوانان علاوه بر معاینه توسط پزشک نیازمند استفاده از ابزار و روش های تشخیص پزشکی نیز هستیم. متخصص عروق ضمن معاینه رگ های قابل مشاهده، تغییرات پوستی و تورم پا به بررسی سابقه خانوادگی، بیماری های مرتبط و سبک زندگی بیمار نیز می پردازد. روش هایی مانند سونوگرافی داپلر نیز یکی از متداول ترین روش ها هستند که برای تشخیص واریس پا به کار می روند.

درمان واریس پا در جوانی

آیا واریس پا در جوانی قابل درمان است؟ قطعا بله! درمان واریس پا در جوانان به شدت بیماری و علائم آن بستگی دارد و برخلاف گذشته دیگر تنها راه، جراحی یا تحمل درد و علائم نیست. از جمله مهم ترین و پیشرفته ترین روش های درمانی که امروزه به کار می روند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اقدامات پیشگیرانه و تغییرات سبک زندگی

جوانانی که در مراحل اولیه واریس پا هستند و یا تنها علائم خفیفی مانند احساس سنگینی در پاها یا واریس عنکبوتی دارند؛ استفاده از جوراب واریس، تغذیه سالم، کنترل وزن، اجتناب از ایستادن یا نشستن طولانی مدت، ورزش یا تحرک منظم و بالا نگه داشتن پاها به مدت چندبار در طول روز از جمله اقداماتی هستند که می توانند بسیار مفید باشند.

• درمان های دارویی

داروها معمولا برای تسکین علائم یا پیشگیری از عوارض واریس پا توسط پزشک تجویز می شوند. این داروها می توانند به کاهش التهاب وریدی، سلامت عروق و بهبود جریان خون کمک کنند.

• درمان های پزشکی و مداخله ای

برای جوانانی با واریس متوسط تا شدید که علائم شدید و آزاردهنده دارند این درمان ها پیشنهاد می شود:

اسکلروتراپی

در اسکلروتراپی با تزریق ماده شیمیایی اسکلروزان با استفاده از یک سوزن کوچک به رگ های واریسی، سبب بسته و محو شدن آن ها می شوند. این روش بدون نیاز به بستری و بیهوشی انجام می شود و بعد از انجام آن می توانید به فعالیت روزمره برگردید. در این روش عوارض ممکن است به صورت کبودی موقت یا تغییر رنگ پوست باشد اما نتایج درمان رضایت بخش هستند.

لیزر درمانی

استفاده از لیزر یکی از درمان های محبوب واریس است که به دو صورت لیزر سطحی و لیزر عمقی یا درون وریدی انجام می شود. در لیزر سطحی با تاباندن لیزر روی پوست و در لیزر عمقی با قرار دادن فیبر لیزر داخل رگ واریسی، با استفاده از گرما و حرارت لیزر وریدهای معیوب را می بندند و از بین می برند. این روش هم نیازی به بستری و بیهوشی ندارد و تنها تحت بی حسی موضعی انجام می شود.

رادیوفرکانسی

رادیوفرکانسی مشابه لیزر درمانی درون وریدی است با این تفاوت که به جای لیزر از امواج رادیویی برای بستن رگ ها استفاده می شود. درد کمتر، بهبودی سریع و هزینه بالاتر از جمله مزایا و معایب این روش هستند.

چسب وریدی

یکی از درمان های پیشرفته واریس پا استفاده از چسب وریدی یا واریس است. در این روش مانند لیزر درمانی و رادیوفرکانسی با استفاده از یک کاتتر یا لوله کوچک، چسب مخصوصی را داخل رگ ها قرار می دهند تا مسدود شده و از بین برود. مزایا و معایب این درمان نیز مشابه رادیوفرکانسی می باشد.

فلبکتومی

فلبکتومی تهاجمی تر از درمان های قبلی است و با ایجاد برش های بسیار ریزی روی پوست و با استفاده از ابزارهای خاصی رگ های واریسی را خارج می کنند. در صورتی که روش های کم تهاجمی نتایج مشابه و عوارض کمتری داشته باشند، از این روش یا جراحی در جوانان به ندرت استفاده می شود. با این حال در موارد شدید یا پیچیده طبق نظر پزشک ممکن است نیاز به درمان های تهاجمی باشد.

جمع بندی

واریس پا در جوانی واقعیتی است که به دلیل ژنتیک، مادرزادی، سبک زندگی مدرن و حتی عواملی مانند التهاب و میکروبیوم روده می تواند اتفاق بیفتد. اما با آگاهی و اقدامات به موقع می توانید از پیشرفت آن جلوگیری کنید. بهتر است کوچکترین علائم مانند احساس سنگینی یا خستگی در پاها، رگ های آبی یا بنفش را نادیده نگیرید و به خصوص اگر سابقه خانوادگی ابتلا به واریس و یا سبک زندگی نادرستی دارید از پاهایتان غافل نشوید!

سوالات متداول

۱- چرا در سنین جوانی مبتلا به واریس پا شدم؟

همان طور که اشاره شد ابتلا به واریس پا در سن جوانی به دلایلی مانند ژنتیک، ناهنجاری های مادرزادی، بارداری، تغییرات هورمونی، مصرف سیگار و الکل، ترومای پوستی، التهاب مزمن، فشار شکم، فعالیت ورزشی نامناسب، ایستادن یا نشستن طولانی مدت، سابقه لخته خون و سبک زندگی نادرست می تواند اتفاق بیفتد. بنابراین تاریخچه خانوادگی، شرایط جسمی و عادات شما در این مورد بسیار مهم هستند و باید به آن ها حتی در سنین جوانی توجه کنید.

۲- آیا واریس پا فقط مشکلی ظاهری است یا خطرناک است؟

هنگامی که واریس در مراحل اولیه و به صورت واریس عنکبوتی یا شامل علائم خفیف باشد، مشکل چندانی ایجاد نمی کند اما در صورت پیشرفت ممکن است با عوارض جدی تری مانند تورم، تغییرات پوستی، زخم، عفونت، خطر لخته شدن خون و آمبولی همراه باشد.

۳- آیا واریس روی فعالیت های روزمره یا ورزش حرفه ای تاثیر می گذارد؟

واریس پا در مراحل اولیه تاثیر کمی روی فعالیت ها و ورزش دارد، اما در صورت انجام ورزش حرفه ای، عدم توجه و درمان واریس و پیشرفت علائم ممکن است عملکرد و کارایی شما کاهش پیدا کند.